Özlem SEVİNÇ GÖKÇEN

İzmir Büyükşehir Belediyesi İklim Değişikliği ve Temiz Enerji Şube Müdürü

Sağlıklı Kentler Birliği Proje Koordinatörü

Dirençli Kentler İçin Bir Çerçeve: Yeşil Odaklı Uyarlama Projesi Proje Koordinatörü

Aylin CENGİZ YEL

İzmir Büyükşehir Belediyesi İklim Değişikliği ve Temiz Enerji Şube Müdürlüğü

Danışman-Halkla İlişkiler

Dünyanın geleceğini tehdit eden çevre sorunlarına karşı sağlıklı bir kentleşme modelini savunan İzmir Büyükşehir Belediyesi, kentin geleceğine yön verecek uygulamaların birini daha ele aldı ve “Dirençli Kentler İçin Bir Çerçeve: Yeşil Odaklı Uyarlama” AB Projesi kapsamında İzmir’in İklim Modelini oluşturdu.

Daha yeşil bir İzmir için adımlar atan İzmir Büyükşehir Belediyesi, “Dirençli Kentler İçin Bir Çerçeve: Yeşil Odaklı Uyarlama” isimli projeyle “Türkiye’de İklim Değişikliği Alanında Kapasite Geliştirme Hibe Programı kapsamında Avrupa Birliği’nden 150 bin 386 Avro hibe almaya hak kazandı. İzmir Büyükşehir Belediyesi ve Peyzaj Araştırmaları Derneği’yle birlikte yürütülen projenin amacı, yeşil altyapının potansiyelini kullanarak, geliştirerek ve destekleyerek, iklim değişikliği bağlamında dirençli bir kentsel alan yaratılmasıdır.

İzmir Büyükşehir Belediyesi Sağlıklı Kentler ve Temiz Enerji Şube Müdürlüğü koordinatörlüğünde hibe eş faydalanıcısı Peyzaj Araştırmaları Derneği (PAD) ile yürütülen, “Dirençli Kentler İçin Bir Çerçeve: Yeşil Odaklı Uyarlama” projesi kapsamında; İzmir’in iklim modelinin oluşturulması, pilot bölge olarak seçilen Balçova’da yeşil altyapı sisteminin haritalanması, zamana bağlı kentsel gelişimin belirlenmesi, yeşil altyapının sağladığı düzenleyici ekosistem servislerinin hesaplanması ve haritalanması çalışmaları gerçekleştirildi. Tüm bu faaliyetler sonucunda elde edilen bilgi ve deneyimler dikkate alınarak; kentimizin iklim değişikliğine uyum sağlayabilmesi, dirençli hale gelebilmesi için, çözüm içeren yeşil altyapı ve ekosistem servisleri kılavuzu hazırlandı. Bu kılavuz ile kentimizde yapılacak diğer uygulamalara yol gösterici olması hedeflenmektedir.

İzmir’in yeşil alan geleceğini belirlemek ve iklim değişikliğini göz önünde bulundurarak yol haritasını çizebilmek amacıyla kentin yeşil alt yapısını belirlerken İzmir için 2050-2100 dönemini kapsayacak şekilde orta iyimser ve en kötümser iklim senaryoları kullanılarak iklim modelleri oluşturuldu, iklim indeksleri değerlendirildi ve ortalama sıcaklık, toplam yağış, buharlaşma vb. meteorolojik parametrelerin değişim aralıkları haritalandı. İzmir’de yapılan iklim modeline göre 2100’de sıcaklığın il genelinde ortalama 1,6^oC artması bekleniyor. Proje sonucunda elde edilen İzmir İklim Modeli, hazırlanacak olan İklim Eylem Planı için altlık veri olarak kullanılacak ve bu yönü ile İzmir, Türkiye’de yerel yönetimlere örnek olacaktır. Proje çalışmaları kapsamında ayrıca pilot bölge olarak seçilen Balçova ilçesindeki arazi örtüsünde geçmişten bugüne meydana gelen değişimler haritalandırıldı ve arazi örtüsü/arazi kullanım değişimi modeli oluşturuldu. Ayrıca kentsel yeşil alanların sağladığı yağış suyu tutma, karbon tutma ve hava temizleme gibi ekosistem hizmetleri hesaplandı, elde edilen bulgular değerlendirilerek tüm mahalleler için yeşil altyapı stratejileri geliştirildi ve uygulamaya yönelik öneriler hazırlandı. Yapılan tüm haritalandırmalar sonucu İzmir’in iklim değişikliğine uyum sağlayabilmesi için öneriler oluşturuldu.

Proje hedeflerinden biri olan; farkındalığın ve kapasitenin arttırılması kapsamında belediyeler, sivil toplum kuruluşları, akademisyenler, öğrenciler ve diğer ilgili kurumlar için eğitim ve seminerler düzenlendi. Bu kapsamda pilot bölge olan Balçova ilçesinde bulunan okullardaki ortaöğretim öğrencilerine “Kentimde İklim Değişikliğine Uyum” konulu, Büyükşehir Belediyesi çalışanları, ilçe belediyeler, kamu kurumları ve sivil toplum kuruluşları gibi hedef gruplar ve paydaşlar için “Yerel Yönetimlerde İklim Değişikliğine Uyum” konulu eğitim ve seminerler düzenlendi.

Kenti, iklim değişikliğine karşı daha dayanıklı bir şehir kılan bir çerçeve geliştirmek, teknik kapasiteyi artırmak ve geliştirmek, hedef grupların ve paydaşların kapasitelerini, iklim değişikliği konusunda geliştirmek, bilgi ve deneyimi yayarak iklim değişikliği konusunda toplum bilincini artırmak için düzenlemiş olduğu eğitim ve seminerlerde, katılımcılara proje kapsamında hazırlanan “Kentimde İklim Değişikliğine Uyum Eğitim Kitapçığı” ile yetişkin ve çocuk broşürleri, not defterleri ve harici bellek dağıtıldı.

İzmir İklim Modeli’ne uygun olarak yeşil alt yapıya yönelik öneriler geliştirilmesi nedeni ile Türkiye’de bir ilk olan Proje’nin çıktılarının yer aldığı ve rehber niteliğinde olan kılavuz kitapta “Sıcaklık ve Yağış Değişimleri”, “Arazi Kullanımlarının Planlanması”, “Yeşil Alanların Yönetimi”, “Yağış Suyu Yönetimi” ve “Karbon Tutma ve Hava Temizleme” başlıklarında İzmir için önerilere yer verildi.

Yeşil altyapının potansiyelini kullanarak, geliştirerek ve destekleyerek, iklim değişikliği bağlamında dirençli bir kentsel alan yaratılması için geliştirilen önerilerin bazıları;

• Suyun depolanması ve kullanımında daha dikkatli olunması,
• İklimle uyumlu bir şehir yaratabilmek için ekolojik nitelikleri yüksek yeşil alanların miktarının artırılması ve bu alanların birbiriyle fiziksel olarak bağlanması,
• Yeşil yüzey miktarını artırmak için çatı bahçeleri ve düşey bahçeler oluşturulması,
• Farklı fiziksel özelliklere sahip yerel türler tercih edilerek bitki çeşitliliği ve yoğunluğunun artırılması,
• Yağış suyunun hızını azaltacak bitkilendirme sistemi oluşturulması,
• Yağmur sularının ayrık sistemde toplanması sağlanarak parklarla bütünleştirilmesi,
• Tarım arazilerinin korunması,
• Kent içindeki refüjlerin ve kaldırımların su tutma hendekleri şeklinde tasarlanması,
• Yeşil alanlarda suyu tutmak için çukur, hendek veya yağmur bahçelerinin tasarlanması,
• Karbon tutma ve hava temizleme için bitkilendirme çalışmalarında kitleli, geniş taç yapısına sahip ağaçların kullanılması, yüzey sıcaklığını azaltmak için çınar, ıhlamur, meşe gibi bitkilerden yararlanılması ve çatı bahçelerinin oluşturulması,
• Özellikle yol kenarlarında ağaç miktarının artırılması,
• Çakalburnu Dalyanı Sulak Alanı ve İnciraltı Kent Ormanı’nın korunması,
• Kurak iklim koşullarına uyumlu ıhlamur, çitlenbik, menengiç, meşe, doğu çınarı, erguvan, sığla, servi gibi ağaç türlerinin tercih edilmesi,
• Yeşil alanlarda çim yerine daha az su isteyen, kuraklığa dayanıklı, bakım masrafı az yer örtücülerin kullanılması,
• Bulunduğu alanın yeraltı su sistemini değiştiren ve doğal türlerle rekabet eden yabancı yurtlu okaliptüs ağacının alandan uzaklaştırılıp yerli türlerle değiştirilmesidir.

15 Eylül 2017 tarihinde başlayan “Dirençli Kentler İçin Bir Çerçeve: Yeşil Odaklı Uyarlama” proje çalışmaları 14 Mart 2019 tarihinde tamamlanmıştır. Proje sonunda, proje çıktılarının paylaşıldığı “Uluslararası İklim Değişikliğine Uyum Konferansı” 07-08 Mart 2019 tarihlerinde gerçekleştirildi ve projenin çıktıları kamuoyuna tanıtıldı. Kapanış Konferansına Büyükşehir Belediyesi çalışanları, İlçe Belediyeleri ve Kamu kurumları çalışanları, Üniversitelerden akademisyenler ve öğrenciler, Sivil Toplum Kuruluşlarından katılımcılar olmak üzere ulusal ve uluslararası düzeyde katılım sağlanmıştır.

Açılış konuşmasının İzmir Büyükşehir Belediye Başkan Vekili Sayın Dr. S.Sırrı AYDOĞAN tarafından gerçekleştirildiği kapanış konferansında, Çukurova Üniversitesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü ve PAD Yönetim Kurulu Başkanı Prof. Dr. Hakan ALPHAN tarafından “İklim Değişikliğine Dirençli Kentler İçin Yeşil Odaklı Uyarlama” projesi, Çukurova Üniversitesi Dekanı Prof. Dr. Süha Berberoğlu tarafından “İzmir ve İklim Değişikliği Projeksiyonları” katılımcılara aktarılmıştır.

300 kişinin katıldığı, “İklim Değişikliği, Türkiye ve Yerel Yönetimler”, “Kent Ekosistemleri”, “Ekosistem Servisleri ve Doğal Kaynakların Yönetimi”, “Kentsel Yeşil Alanlar” ve “Türkiye’deki Uygulamalar” konulu 5 oturumda gerçekleşen kapanış konferansının 1.oturumunda İzmir Büyükşehir Belediyesi Genel Sekreter Yardımcısı Sayın Yıldız DEVRAN başkanlığında İTÜ Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü öğretim üyesi Prof. Dr. Nüzhet DALFES ve Küresel Denge Derneği Yönetim Kurulu Başkanı ve İKLİMİN Danışmanı Dr. Nuran TALU sunumlarını gerçekleştirdiler. Kapanış Konferansının devamında Türkiye’deki Üniversitelerden konuşmacılar ile Salzburg Üniversitesi Kent ve Doğal Çevre Başkanı ve SURE Başkanı Prof. Dr. Jürgen BREUSTE, Sırp Üniversitesi Bioteknoloji bölümünden Prof. Dr. Vasilije ISAJEV, SURE Yönetim Kurulu Başkanı Doç. Frank van der MEULEN, ETHZ & Swiss Federal Institute for Forest Prof. Dr. Felix KIENAST ve University of Buchares Society for Urban Ecology Prof. Dr. Cristian IOJA sunumlarını gerçekleştirdiler. Proje Kapanış Konferansında katılımcılara “İklim Değişikliğine Dirençli Kentler için Bir Çerçeve: Yeşil Odaklı Uyarlama Kılavuzu”, proje broşürleri, eğitim kitapçığı, not defteri ve harici bellek dağıtıldı.

Proje ve kapanış konferansı ile ilgili detaylı bilgilere https://direnclikent2019.izmir.bel.tr adresinden ulaşabilirsiniz!