Dr. Ethem TORUNOĞLU

Çankaya Belediyesi Dış ilişkiler Müdürü

Sağlıklı Kentler Birliği Proje Koordinatörü

Dr. Nilay OĞULTÜRK

Çankaya Belediyesi Sosyal Yardım İşleri Müdürü

Esra TEKİN

Çankaya Belediyesi Sosyal Yardım İşleri Müdürlüğü, Uzman

Sağlık sadece sağlık sektörünün değil, tüm sektörlerin işidir ve herkes belirli bir role sahiptir. Özellikle yerel yönetimler sağlığın geliştirilmesinde ve sürdürülebilir kalkınmada önemli bir konumdadır. Çünkü yerel yönetimler sağlığı etkileyen temel faktörlerden (çevre, konut, sosyal hizmetler vb.) sorumludur. Ayrıca, kentte yaşayan çeşitli grupların sorunlarını en yakından bilen, bunlar için çözüm yollarına ihtiyaç duyan ve bunları uygulamaya koymak için uğraş veren de yerel yönetimlerdir. İçinde yaşadığımız kentler, sağlığımızı etkileyen ve geliştiren canlı bir organizmadır. Kentin canlılığını ve gelişimini sürdürmesi için, ihtiyaçlarını belirlemek, bunları giderecek kaynaklar sağlamak, planlar yapmak kent sakinlerinin başlıca görevidir. Kentlerin; yaşayan, nefes alan, büyüyen, sürekli değişen bir iç dinamiğe sahip, karmaşık bir organizmalar olarak yaşamını sürdürmesi için bir takım ihtiyaçları vardır. Sağlıklı olmak bunlardan birisidir. DSÖ’nün tanımına göre sağlıklı kent, “İnsanları için en iyi imkânları sağlayan, yaşamlarını kolaylaştıran ve geliştiren bir ortamı sağlamak amacıyla çevresini geliştirebilen ve kaynaklarını genişletebilen bir kenttir.”

Birleşmiş Milletlerin (BM) daha sağlıklı, gelişmiş ve yaşanabilir bir dünya için evrensel “Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri”  2030 yılına kadar yoksulluğu sona erdirme, refahı ve insanların esenliğini destekleme ve çevreyi koruma amacını güden yeni bir sürdürülebilir kalkınma gündemidir.

Sağlıklı Kentler Belfast Deklarasyonu (2003), Sağlıklı Kent Hareketi’nin 15. Yılında, “yerel eylemin gücü” başlığı ile sağlık alanında ve sürdürülebilir kalkınmada “kent liderliğinin” ve katılımın önemi üzerinde yoğunlaşmıştır. 2104 yılında düzenlenen ve sağlıklı kentler hareketinin 25. Yılına tekabül eden DSÖ Sağlıklı Kentler Atina Konferansı ve bu konferansın sonrasında yayınlanan Atina Bildirgesi’nde ise herkes için sağlık ve sağlıkta eşitlik kavramlarının politik bir strateji olarak benimsenmesi üzerinde durulmuştur. DSÖ Sağlıklı Şehirler Projesi’nin “2019-2024 yıllarını kapsayacak VII. Faz ana temaları, Ekim 2018’de Belfast’ta düzenlenen Uluslararası Sağlıklı Şehirler Kongresinde ‘toplum, mekân, gezegen, barış, refah ve katılım’ olarak belirlenmiştir.

*Çankaya Belediyesi Dış İlişkiler Müdürü, Çankaya Sağlıklı Kent Proje Koordinatörü

**Çankaya Belediyesi Sosyal Yardım İşleri Müdürü

***Çankaya Belediyesi Sosyal Yardım İşleri Müdürlüğü, Uzman

BM’in “Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri” arasında yer alan “Hedef 3: Sağlıklı Bireyler” başlığı; sağlıklı yaşamların güvence altına alınması ve her yaşta esenliğin desteklenmesini hedeflemektedir.

Erişilebilecek en yüksek düzeyde sağlıktan istifade etmek, ırk, din, politik inanç, ekonomik ve sosyal koşullar gözetmeksizin her insanın temel haklarından biridir.

Çankaya Belediyesi, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Avrupa Sağlıklı Kentler Ağına üye bir belediye olarak, kentsel hizmetlerde “herkes için sağlık” temel politikasını benimsemiştir. Çankaya Belediyesinin 2004 yılında Türkiye Sağlıklı Kentler Birliğinin (SKB) kurucu üyeleri arasında yer alması da bu politikanın bir yansımasıdır. Ayrıca, yürütülen projelerde, üniversiteler ve sivil toplum kuruluşları ile oluşturulan işbirliği, dayanışma ve katılımcı anlayış öncelikli çalışma aksıdır.

ÇANKAYA HALK SAĞLIĞI MERKEZİ

Çankaya Belediyesi’nin Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Avrupa Sağlıklı Kentler Projesi ile tanışması ve “sağlıklı kent” kavramını Belediye çalışmalarının ana akslarından biri olarak tanımlamaya başlaması çok eski yıllara dayanmaktadır. Çankaya Belediyesi, Sağlıklı Kentler Projesi ile ilgili çalışmalara ilk olarak 1994 yılında, dönemin Belediye Başkanı Sayın Doğan Taşdelen’in, Birleşmiş Milletler Dünya Sağlık Örgütü Ankara Ofisi ile kurduğu ikili ilişkilerle başlamıştır.09.09.1994 ise önemli bir tarihtir. Bu tarihte alınan, Belediye Meclis Kararı ile Çankaya Belediyesinin Sağlıklı Kentler Projesi’ne katılım süreci yasallaşmıştır.

“Sağlıklı Kent ve Sağlıklı Çevre” kavramlarının bir bütünlük içinde konuşulmaya başlaması ile birlikte, Çankaya Belediyesi , “sağlıklı kent” şemsiyesi altında, sağlık, sosyal hizmetler, çevre, eğitim, kültür ve spor gibi çeşitli alanlarda projeler üretmiş ve bunları hayata geçirmiştir. Sağlıklı kent bir sonuç değil, dinamik ve çok yönlü bir süreçtir. Sağlıklı Kent Projesine dahil olmak, bir anlamda “Herkes İçin Sağlık ve Sağlıkta Eşitlik” ilkelerinin benimsenmesi demektir.

Çankaya Belediyesi, 2014-2019 döneminde, Belediye Başkanımızın Sayın Alper Taşdelen’in öncülüğünde “Çankaya Sağlıklı Kent Projesine” yeni bir bakış açısıyla eğilmiş ve bu bağlamda Çankaya Halk Sağlığı Merkezini odak alan bir strateji geliştirmiştir.

Sağlığın sosyal belirleyicilerini kentsel yaşam kalitesi ile birleştirmek, kent olgusuna sağlık ve çevre boyutları ile bakabilmek başlangıç itibarıyla, sağlıkta kamu yararını, belediyecilik alanında ise sosyal belediyeciliği gerekli kılmaktadır. Bu noktada, sağlığın sosyalizasyonu alanında ülkemizin çehresini değiştiren ve koruyucu sağlık hizmetlerinde yeni bir dönemin temellerini atan Prof. Dr. Nusret Fişek ve onun düşünceleri çalışma anlayışımızı belirleyen temel değerlerdir.

Çankaya Halk Sağlığı Merkezi “Hedef 3: Sağlıklı Bireyler” doğrultusunda, sağlığa bütüncül bir yaklaşımla şekillenmiş, “Hedef 3.8: Evrensel Sağlık Hizmetlerine Erişimin Sağlanması” alt başlığıyla doğrudan ilişkili hizmetlerin sunulduğu, her yaştan her kesimden Çankayalının erişimine açık bir merkez olarak faaliyet göstermektedir.  Çankaya Halk Sağlığı Merkezi sadece bireyler için sağlık hizmetlerini değil, aynı zamanda halk sağlığı eğitimleri ve işbirlikleri yoluyla tüm toplumu hedefleyen hizmetleri de içerir.

Çankaya Belediyesi, insanların sağlıklı bir yaşam sürmelerini ve her yaşta refahını sağlamak, tüm bireyleri zamanında sağlık bilgisi, koruyucu sağlık hizmetleri ile buluşturmak ve gerek duyulan durumlarda tedavi hizmetlerine eriştirebilmek amacıyla Çankaya Halk Sağlığı Merkezi bünyesinde;

• Ağız ve Diş Sağlığı Hizmetleri
• Sağlık Eğitimi Hizmetleri ve Taramalar
• Evde Bakım Hizmetleri
• Aile Sağlığı ve Eğitimi Hizmetleri
• Aile ve Çocuk Psikolojik Danışmanlığı
• Gönüllü Danışmanlık ve Test Hizmeti
• Sağlık Kart

hizmetlerini ücretsiz olarak sürdürmektedir.

1. Ağız ve Diş Sağlığı Hizmetleri:

Çankaya Halk Sağlığı Merkezinde sağlık güvencesi koşulu aranmaksızın tüm Çankayalılara birinci basamak (koruyucu ve tedavi edici) ağız ve diş sağlığı hizmetleri verilmektedir. Genel ağız ve diş sağlığı muayenesi, diş taşı temizliği, diş dolgusu, diş çekimi, çocuklara flor ve fissur sealants uygulaması yapılmaktadır.

Çankaya ilçesi ve köylerindeki ilköğretim ve liselerde öğrencilere genel sağlık ve ağız- diş sağlığı eğitimleri sürdürülmekte, bu okullarda ücretsiz ağız ve diş muayeneleri yapılmaktadır. Muayene sonucunda tedavi ihtiyacı tespit edilen çocuklar Çankaya Halk Sağlığı Merkezinde ücretsiz olarak tedavi edilmektedir. Eğitim verilen okullarda ayrıca çocukların ağız-diş sağlığı bilinci ile sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel düzeyleri arasındaki ilişkiyi değerlendirmek amacıyla anketler düzenlenmektedir.

Çankaya Halk Sağlığı Merkezinde 2018 yılında 5.166 kişiye ağız ve diş sağlığı hizmeti verilmiştir. 2017 verileri ile kıyaslandığında ise 2018 gerçekleşmesinde %11 oranında artış olduğu gözlemlenmektedir.

2. Sağlık Eğitimi Hizmetleri ve Taramalar

Hem Çankaya Halk Sağlığı Merkezinde hem de Çankaya Evleri ve Bahar Evlerinde genel sağlık eğitimi konularında; sağlık bilinci, sağlığın tanımı, erken ölüm nedenleri, kadın ve üreme sağlığı, diyabet, obezite, kalp-damar hastalıkları, menapoz, diyabet, kanser ve mücadele yolları, Alzheimer, madde bağımlılığı, çevre sağlığı, kişisel hijyen kuralları, ağız ve diş sağlığı vb. konularda yetişkin eğitimleri sürdürülmektedir. Bunun yansıra çeşitli konularda (tansiyon, şeker, göz vb) taramalar yapılmaktadır.

Çankaya Belediyesi Gündüz Bakımevleri ve Oyunevleri ile devlet ve özel sektöre ait okullarda ise sağlıklı ve doğru beslenme, ağız ve diş sağlığı, cinsel eğitim, bulaşıcı hastalıklar vb. konularda drama ve oyun gibi uygun yöntemler kullanılarak eğitimler verilmekte, göz, ağız ve diş muayenesi yapılmakta, boy-kilo gelişimi izlenmektedir.

Kadın Sağlığı Eğitimleri 2018

3. Evde Bakım Hizmetleri:

65 yaş üstü ve sağlık hizmeti alabilmek için sağlık kuruluşlarına gidemeyecek durumdaki hastalara ve yaş sınırı olmaksızın tüm engelli bireylere evde sağlık, bakım ve temizlik hizmeti verilmektedir. Evde bakım kriterlerine uygun, fiziksel olarak evini temizleyemeyecek (yaşlı, hasta, engelli) ve “ekonomik açıdan bakıcı ve temizlik elemanı çalıştıramayacak” durumdaki bireylerin temiz ve sağlıklı bir ortamda yaşayabilmelerine yardımcı olmak amacıyla da evde temizlik hizmeti desteği sunulmaktadır.

Evde Bakım Hizmetleri kapsamında ekip sayısı arttırılarak daha fazla talebin karşılanması sağlanmıştır. Engelli ve 65 yaş üstü kişilere yönelik evde sağlık ve bakımı ile evde temizlik hizmetleri kapsamında 2018 yılında; 4.731 sağlık bakımı, 790 evde temizlik, 1.033 nakil ve 70 değerlendirme hizmeti olmak üzere, toplam 6.624 kişiye hizmet verilmiştir.

Evde Bakım Hizmetleri 2018

4. Aile Sağlığı ve Eğitimi Hizmetleri

Aile Sağlığı ve Eğitimi Hizmetleri kapsamında, Çankaya ilçe sakinlerinin doğumdan başlayarak yaşam döngüsündeki tüm gelişim sürecinde, eğitim ve sağlık desteği ile bebek ve annenin izlenmesini öngören bir uygulamayı da hayata geçiren çalışmalar yürütülmektedir. Çankaya’da yaşayan, yeni bebeğe sahip olan ve bebek bekleyen annelere destek olmak, sağlıklı bir aile ve toplumun oluşmasına katkıda bulunmak, doğum sonrası hijyen ve bakım, anne ve bebek sağlığı, emzirme ve beslenme, meme bakımı ve göbek bakımı konularında uzman hemşireler vasıtasıyla eğitimler verilmektedir. Ayrıca, doğumundan başlayarak gelişim sürecinde bebek ve annenin izlenerek olası sağlık sorunlarının önceden tespit edilmesi ve önlenmesine yönelik eğitim ve sağlık desteği verilmektedir.

Aile Sağlığı Eğitim Hizmetleri kapsamında yürütülen “Hoş Geldin Bebek Projesi” dâhilinde, Çankaya’da doğan bebeklerin doğumdan itibaren ilk dört ay ihtiyacı olan giysi ve bakım malzemelerinden oluşan Hoş Geldin Bebek Setini ailelerine hediye edilmektedir.

Aile Sağlığı ve Eğitim Hizmetleri kapsamında; 933 anneye bebek eğitimi verilmiş, ailelere 1.053 bebek seti hediye edilmiştir.

5. Aile ve Çocuk Psikolojik Danışmanlığı

 Aile Danışmanlığı; aileyi oluşturan bireylerin bir araya gelmesi ve paylaştıkları sorunları birlikte çözmeye çalışması üzerine gerçekleşen psikolojik danışmanlık hizmetidir. Aile danışmanlığı kapsamında, bireysel danışmanlık, evlilik öncesi/çift danışmanlığı ve cinsel terapi hizmetleri verilmektedir. Ailenin yaşadığı sorunların çözümünün yanı sıra aile sistemindeki bireylerin birbirini daha iyi anlamalarını, belirgin ya da esnek sınırlar çizebilmelerini, açık iletişim kurmalarını sağlamayı kolaylaştıracak yeni beceriler kazandırmak hedeflenmektedir.

Çocuk Psikolojik Danışmanlığı kapsamında, anne ve babaya çocuğun aile ve okula ilişkin sorunları ve çözümlerine dayanan, erken çocukluk dönemindeki çocuklarda karşılaşılabilecek duygusal davranışsal sorunların giderilmesine yönelik psikolojik danışmanlık hizmeti verilmektedir. 

Aile ve Çocuk Psikolojik Danışmanlık Hizmetleri 2018

Aile ve Çocuk Psikolojik Danışmanlık Hizmetleri kapsamında; 454 aile görüşmesi, 339 çocukla bireysel görüşme gerçekleştirilmiştir. Çankaya Halk Sağlığı Merkezinde 303 yetişkine danışmanlık hizmeti verilmiştir. 2017 görüşme verileriyle karşılaştırıldığında bu hizmet alanında %26 artış olmuştur.

6. Gönüllü Danışmanlık ve Test Hizmetleri:

Çankaya Halk Sağlığı Merkezinde, sosyal güvence koşulu aranmadan herkese HIV danışmanlık ve testi hizmeti verilmektedir. Gönüllü Danışmanlık ve Test Birimi toplumun farkındalığının ve bu hizmetlerden yararlanma olanağının arttırılması, HIV(+) bireylerin erken tanısı, tedaviye yönlendirilmesi ve böylece hastalığın yayılımının azalmasına katkı sağlanması amacıyla oluşturulmuştur. Gönüllü Danışmanlık ve Test Biriminde;

• HIV/AIDS korunma, bulaş yolları konusunda bilgi verilmekte,
• Ücretsiz ve gizlilik esasları içerisinde HIV test hizmeti sunulmakta,
• Test öncesi ve sonrasında danışmanlık hizmeti verilmekte,
• Tedavi için bir merkeze yönlendirme yapılmaktadır.

Tüm başvuranların, insan haklarına saygılı, mahremiyeti koruyan bir anlayışla saklı tutulduğu birimde, HIV ve cinsel yolla bulaşan hastalıklarla ilgili koruyucu sağlık hizmeti ile ilgili konularda erken tanı ve tedavi için destek hizmeti sunulmaktır.

Çalışma Çankaya Belediyesi, Türkiye Halk Sağlığı Kurumu, Kırmızı Şemsiye Cinsel Sağlık ve İnsan Hakları Derneği, Sağlıkta Genç Yaklaşımlar Derneği işbirliği ile Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu’nun danışmanlığında yürütülmektedir.

Gönüllü Danışmanlık ve Test Hizmeti “Hedef 3.3: Bulaşıcı Hastalıklarla Mücadele” alt başlığındaki; HIV, AIDS, tüberküloz, sıtma gibi enfeksiyonların ve hastalıkların 2030 yılına kadar engellenmesi ve bu enfeksiyonlara bağlı hastalık ve ölümlerin önlenmesini hedefiyle doğrudan ilişkilidir.

Gönüllü Danışmanlık ve Test Hizmetleri 2018

Gönüllü Danışmanlık ve Test Birimine başvuran 1.221 kişi Laboratuar Testi ve Yüz Yüze Danışmanlık, 773 kişi de Telefonla Danışmanlık hizmetinden olmak üzere toplam 1.994 kişi bu hizmetten yararlanmıştır. 2017 yılında 882 kişiye verilen bu hizmette %226 oranında bir artış sağlanmıştır.

7. Sağlık Kart:

Çankaya Belediyesi rutin hizmetlerin sürdürülmesinin yanı sıra beklenti ve ihtiyaçlara yönelik yaptığı çalışmalar sonucu Sağlık Kart uygulamasını hayata geçirmiştir. Çankaya’da yaşayan her vatandaşa, yüzde 50’ye varan sağlık hizmeti indirimi sağlayan “Sağlık Kart” uygulamasıyla özel sağlık kuruluşlarında, muayene, tahlil-tetkik ve tedavi hizmetlerine erişim sağlanmıştır.

41 özel sağlık kuruluşuyla imzalanan protokoller doğrultusunda, toplumu ilgilendiren sağlık sorunlarını belirlemek için taramalar, testler ve eğitimler yapılmaktadır. Protokol gereği Çankaya Gündüz Bakımevlerinde, okullarda, Çankaya Evlerinde, Baharevlerinde sağlık okur-yazarlığı boyutunda çalışmalar yürütülmektedir.

2018 yılı içinde Sağlık Kart’ın 28.948 kişiye dağıtımı tamamlanmış, bu kişilerin anlaşmalı sağlık merkezlerinden indirimli faydalanmaları sağlanmıştır.

Çankaya Halk Sağlığı Merkezinde 2018 yılında sağlıkta yaşam kalitesini arttırmak ve sürdürülebilir bir biçimde gelişmesine katkı sağlamak amacıyla, koruyucu ve önleyici sağlık hizmetlerinin etkin olarak yürütülmesi için çalışmalar yapılmıştır. 2019 yılında da bu çalışmalar belediye öz kaynakları ve işbirlikler yoluyla geliştirilerek devam etmektedir.