Taner  KİMENÇE

Havza Yönetimi Daire Başkanı

Orman ve Su İşleri Bakanlığı Su Yönetimi Genel Müdürlüğü

Altunkaya ÇAVUŞ

Orman ve Su İşleri Bakanlığı Orman ve Su İşleri Uzmanı

Burhan Fuat ÇANKAYA

Orman ve Su İşleri Bakanlığı Havza Planlaması Şube Müdürü V.

Makale İçeriği:

1. Havza Koruma Eylem Planları
2. Ulusal Havza Yönetim Stratejisi
3. Havza Yönetim Yapılanması
4. Nehir Havza Yönetim Planları

—————————————————————————————————————-

1. HAVZA KORUMA EYLEM PLANLARI EYLEMLERİ

Havza Koruma Eylem Planları ile Ülkemizde bulunan 25 Nehir Havzasının su kaynaklarının miktarı, mevcut kirliliği ile havzadaki kentsel, endüstriyel, tarımsal, ekonomik vb. faaliyetlere bağlı olarak oluşan baskı ve etkiler tespit edilerek havzalarda alınması gereken acil önlemlerin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu kapsamda, arazi çalışmaları ile havzaların genel durumu ve çevresel altyapı durumu araştırılarak güncellenmiş, su kaynaklarının mevcut ve potansiyel durumu belirlenmiş, su kalitesi sınıflamaları yapılmış, kirlilik yükleri hesaplanmış, kentsel atıksu arıtma tesisi planlamaları yapılmış ve havzalarda öne çıkan çevresel sorunlar ve çözüm önerileri geliştirilerek her havza için yapılması gereken eylemler tespit edilmiştir.

Havza Koruma Eylem Planları kapsamında 15 Eylem belirlenmiştir:

Eylem 1 Kentsel Atıksu Yönetimi

Eylem 2 Endüstriyel Atıksu Yönetimi

Eylem 3 Katı Atık Yönetimi

Eylem 4 Yayılı Kaynaklı Kirlilik Yönetimi ve Kontrolü

Eylem 5 Ağaçlandırma, Sel, Erozyon Kontrolü

Eylem 6 Arıtma Çamuru Kontrolü

Eylem 7 İçme Suyu Havzalarında Havza Koruma Planlarının Hazırlanması

Eylem 8 Taşkın Yönetimi

Eylem 9 Kuraklık Yönetimi

Eylem 10 İzleme, Envanter ve Su Bilgi Sistemi Çalışmaları

Eylem 11 Su Yatırımları

Eylem 12 Arıtılmış Atıksuların Yeniden Kullanımı

Eylem 13 İklim Değişikliğinin Su Kaynaklarına Etkisinin Kontrolü

Eylem 14 Sektörel Tahsis Planları

Eylem 15 Sıcak Noktalarda Getirilecek Çözümler

Belirlenen bu Eylemler kısa, orta ve uzun vade olmak üzere belirli bir iş takvimi çerçevesinde havzada yer alan ilgili kurum/kuruluşlarca ortak olarak yürütülmektedir. Bu kapsamda 2010 yılında 11 Havza (Kızılırmak, Büyük Menderes, Yeşilırmak, Susurluk, Marmara, Konya, Küçük Menderes, Seyhan, Burdur, Ceyhan ve Kuzey Ege), 2013 yılında ise geriye kalan 14 havza için (Orta Akdeniz, Doğu Akdeniz, Batı Karadeniz, Fırat-Dicle, Doğu Karadeniz, Asi, Batı Akdeniz, Çoruh, Aras, Meriç-Ergene, Van, Akarçay, Gediz ve Sakarya) bu planlar hazırlanmıştır.

Havza Koruma Eylem Planları kapsamında aşağıda yer alan faaliyetler gerçekleştirilmiştir:

• Havzaların Genel Durumunun CBS Ortamında Güncellenmesi: Coğrafi durum, meteorolojik bilgiler, arazi kullanımı, tarım ve hayvancılık durumu, sanayi durumu, madencilik faaliyetleri, havzanın korunan alanları, su kaynakları
• Arazi Çalışmaları ile Çevresel Altyapı Durumunun Güncellenmesi ve CBS Ortamına İşlenmesi: kentsel atıksu altyapı durumu tespiti, endüstriyel atıksu altyapı durumu tespiti, tekil endüstriler ve katı atık yönetimi durumu
• Su Kaynaklarının Mevcut ve Potansiyel Durumunun Güncellenmesi: Su potansiyeli, sektörel su kullanımı, yeniden kullanım potansiyeli, çevresel ekolojik ihtiyaç debisi
• Baskı ve etkiler, sıcak noktalar, kısa-orta-uzun vadeli çözüm önerileri, genel çözüm önerileri
• Noktasal ve yayılı kirlilik yüklerinin detaylı olarak hesaplanması ve CBS ortamına aktarılması
• Su Kalitesi Sınıflamaları
• Bakanlık tarafından hazırlanmış olan “Eylem Planı İş Takviminin” izlenmesi: havza yönetimi, su-atıksu-katı atık yönetimi ve tarifeler, kentsel atıksu artıma tesisi planlamaları
• Havzalarda öne çıkan çevresel sorunlar ve çözüm önerileri
• Kentsel Atıksu Arıtma Tesisi Planlamalarının Güncellenmesi

Havza Koruma Eylem Planı İş Takvimi

Havza Koruma Eylem Planı’nda yer alan tüm faaliyetler:

• Su kaynaklarına mevcut baskı ve etkiler,
• Su kaynaklarının miktar ve kalite durumları,
• Yerleşim yerlerinin nüfus büyüklükleri,
• Sanayi durumları,
• Korunan alan durumları

gibi hususlar göz önünde bulundurularak belirlenen koruma-kullanma stratejisi ışığında önceliklendirmeye tâbi tutulmuş olup, 15 Eylem belirli bir vadeye göre programlanmış ve Havza Koruma Eylem Planı İş Takvimleri oluşturulmuştur.

Havza Koruma Eylem Planları çalışmaları tamamlanması ile 2014 yılı itibarıyla uygulama safhasına geçilmiştir.

İş takvimlerinin uygulamaları, 18 Haziran 2013 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren ve 20 Mayıs 2015 tarihinde revize edilen “Havza Yönetim Heyetlerinin Teşekkülü, Görevleri, Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Tebliğ” ile 25 havzada oluşturulan Havza Yönetim Heyetleri tarafından takip edilerek,  Bakanlığımıza rapor edilmektedir.

2. ULUSAL HAVZA YÖNETİM STRATEJİSİ

Havza Yönetimi konusunda bütünlüğün sağlanması, birden fazla strateji belgesinde aynı konu ile ilgili hususların tekrarından kaçınılması ve hazırlanan strateji belgelerinin uygulanmasının kolaylaştırılması maksadıyla hazırlanan Ulusal Havza Yönetimi Stratejisi Belgesi (UHYS), Yüksek Planlama Kurulu’nun 13/6/2014 tarihli ve 2014/11 sayılı kararı ile kabul edilmiş ve 4/7/2014 tarihli ve 29050 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Strateji Belgesinin maksadı;  Havzaların sürdürülebilir yönetimi için;

• Yasal ve kurumsal kapasitelerin güçlendirilmesi, kurumlar ve paydaşlar arasında eşgüdüm ve işbirliğinin sağlanması,
• Havzaların su kaynaklarının sürdürülebilir olarak yönetimi ve kullanımı,
• Havza alanları ve tabii kaynakların tahribatı ve erozyonun önlenmesi, bozuk havza alanlarının ıslahı ve sürdürülebilir kullanımı,
• Havzaların biyolojik çeşitliliğinin ve peyzajın korunması ve sürdürülebilir kullanımı,
• Havzalarda yaşayan halkın hayat kalitesinin ve refah seviyesinin yükseltilmesi,
• Havzalarda tabii kaynakların bozulumundan kaynaklanan tabii afetler ve zararlarına karşı mücadele mekanizmalarının geliştirilmesi ve etkinleştirmesi,
• Havza yönetimine iklim değişikliğinin muhtemel etkilerinin ve bu etkilere uyumun dahil edilmesi ve uyum mekanizmalarının geliştirilmesi’dir.

HKEP’lerde yer alan İş Takvimleri UHYS’nin resmi eki olarak kabul edilmiştir.

Bahse konu İş Takvimlerinin uygulanması ve ülkemizin AB üyelik süreci çerçevesinde yapılan Nehir Havza Yönetim Planlarının hazırlanması çalışmalarına katkı sağlamak üzere “Havza Yönetim Heyetlerinin Oluşturulması, Görev ve Çalışma Usul ve Esasları Hakkındaki Tebliğ” ile 2013 yılından bu yana her havza için Havza Yönetim Heyetleri oluşturulmuş ve 2015 yılında her ilde İl Su Yönetimi Koordinasyon Kurulları teşkil edilmiştir.

3. HAVZA YÖNETİM YAPILANMASI

Su yönetimi ile ilgili Bakanlıkların üst düzey temsilcilerini bir araya getirerek, Türkiye’de su kaynaklarının bütüncül ve işbirliği içerisinde yönetilmesine olanak sağlaması hedeflenen “Su Yönetimi Koordinasyon Kurulu”  20 Mart 2012 tarihli ve 28239 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Başbakanlık Genelgesi ile kurulmuştur. Kurul, su kaynaklarının bütüncül havza yönetimi anlayışı çerçevesinde korunması için gereken tedbirleri belirlemek, etkili bir su yönetimi için sektörler arası koordinasyonu, işbirliğini ve su yatırımlarının hızlandırılmasını sağlamak, ulusal ve uluslararası belgelerde yer alan hedeflerin gerçekleştirilmesi için strateji, plan ve politika geliştirmek, havza planlarında kamu kurum ve kuruluşlarınca yerine getirilmesi gereken hususların uygulanmasını değerlendirmek, üst düzeyde koordinasyonu ve işbirliğini sağlamaktan sorumlu bulunmaktadır.

Havza Yönetimindeki yapılanmaya hukuki altlık teşkil eden bir diğer mevzuat olan, “Havza Yönetim Heyetlerinin Teşekkülü, Görevleri, Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Tebliğ” ise 20 Mayıs 2015 tarihli ve 29361 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak revize edilmiştir. Revize Tebliğ ile her bir havzada kurulmuş olan Havza Yönetim Heyetleri çalışmalarını sürdürmekle birlikte 81 ilde İl Su Yönetimi Koordinasyon Kurulları teşkil edilmiştir. İl Su Yönetimi Koordinasyon Kurulları, ildeki su yönetimine ilişkin bütün paydaşları temsil edecek şekilde ilgili kurum ve kuruluşların taşra teşkilatının ve yerel yönetimlerin temsilcilerinden oluşmaktadır.  İl Su Yönetimi Koordinasyon Kurulları yılda 3 defa bir araya gelir ve toplantı sonuçları Havza Yönetim Heyetlerine raporlanır. Havza Yönetim Heyetleri ise yılda 2 defa toplanarak havzada yapılan çalışmalar, sıkıntılar, dar boğazlar ve varsa bunlara yönelik çözüm önerileri Havza Yönetimi Merkez Kurulu’na sunulur. Müsteşarlar düzeyinde toplanan Havza Yönetimi Merkez Kurulu’nda heyet raporlamalarına göre oluşturulan gündem konuları ele alınır ve toplantı sonuçları Su Yönetimi Koordinasyon Kurulu’na sunulur.

Heyetin ve Kurulun genel olarak vazifeleri:

• Havza Yönetimi Planlama çalışmalarının uygulanmasını izlemek,
• Kuraklık ve Taşkın Yönetim Planlarının uygulanmasını izlemek,
• Bir üst Kurula rapor sunmak,
• Su kalitesi ve miktarı ile ilgili elde edilen izleme sonuçlarını kayıt altına almak (USBS’ye girmek vb.),
• İçme ve kullanma suyu korunması çalışmalarını takip etmek ve uygulanmasını sağlamak,
• Havza, taşkın ve Kuraklık yönetim planlarının hazırlanmasında ve güncellenmesinde halkın katılımını sağlamak.

TEBLİĞ
(20.05.2015/29361)

SU YÖNETİMİ KOORDİNASYON KURULU
(Ankara)

 HAVZA YÖNETİMİ MERKEZ KURULU

(Ankara, Kurulun Sekretarya Hizmetlerini Su Yönetimi Genel Müdürlüğü Yürütür)

HAVZA YÖNETİMİ HEYETİ

(Havzada, Sekreterya İşlerini ilgili DSİ Bölge Müdürlükleri yürütür)

İL SU YÖNETİMİ KOORDİNASYON KURULU

(İllerde, Sekreterya İşlerini ilgili DSİ Bölge/Şube Müdürlükleri yürütür)

4. NEHİR HAVZA YÖNETİM PLANLARI

Nehir havzası yönetim planı, herhangi bir nehir havzası için amaçlanan ekolojik, kantitatif, kimyasal ve özel koruma alanları ile ilgili hedeflere öngörülen zaman dilimleri içerisinde nasıl ulaşılacağını gösteren bir dokümandır. Su Çerçeve Direktifi’ne göre, her üye ülke Nehir Havza Yönetim Planlarını 2009 yılına kadar hazırlaması gerekmektedir. Hazırlanan planların günceliğini yitirmemesi bakımından ise her altı yılda bir güncellenmesi gerekmektedir. Bu planlar, akarsu havzalarının karakteristikleri, toplumsal aktivitelerin söz konusu havzadaki sular üzerindeki etkisi ile ilgili durum tespitini, mevcut yasal düzenlemelerin konan hedeflere ulaşmadaki etkinliğini, yetersizlikler veya boşlukların doldurulmasına yönelik önlemleri ve ayrıca havzadaki su kullanımının bir ekonomik analizini de içermektedir.

• 2014 yılında 4 havzada (Susurluk, Meriç-Ergene, Konya Kapalı, Büyük Menderes) “Nehir Havza Yönetim Planları”nın hazırlanması projesi başlatılmış olup, 2017 yılında tamamlanması hedeflenmektedir.
• 2016 yılında Gediz Nehir Havza Yönetim Planı hazırlanması projesi başlatılmıştır.
• IPA-I Dönemine sunulan Batı Akdeniz, Akarçay ve Yeşilırmak Havzalarında Nehir Havza Yönetim Planı Hazırlanması Projesinin ihale işlemlerinin bu yıl içerisinde tamamlanarak 2017 yılında başlaması planlanmaktadır.
• Ulusal Bütçe kaynaklı Küçük Menderes Havzası Nehir Havza Yönetim Planı Hazırlanması işinin ihale süreci devam etmektedir.
• Fırat-Dicle Havzası Nehir Havza Yönetim Planı Hazırlanması işinin 2017 yılında başlaması hedeflenmektedir.
• 2016 – 2021 yılları arasında Avrupa Birliği fonlarından yararlanılarak toplam 12 havza için Nehir Havza Yönetim Planlarının hazırlanması hedeflenmektedir.
• Proje çıktıları, AB Çevre Faslı Su Sektörü Kapanış Kriterine hizmet edecektir.